جشن چهارشنبه سوری: چهارشنبه سوری یکی از جشن های باستانی ایرانیان می باشد . این جشن در زمان زرتشتیان بوده و به ١٧٠٠ سال قبل از میلاد بر می گردد و در آخرین چهارشنبه شب قبل از عید نوروز به بهانه‌های مختلفی مانند احترام به مردگان، دور کردن ارواح خبیثه و شانس و اتفاقات بد جشن می گیرند.
در ادامه مطلب با مچله سرگرمی بی هوش همراه باشید.
آنچه در این مقاله از مجله بی هوش می‌خوانید
جشن چهارشنبه سوری
چهارشنبه سوری چه مراسمی است؟
چهارشنبه سوری جشنی است که با آتش که دورکننده‌ی زشتی‌ها و پلیدی‌ها می باشد و انسان را پاکیزه به استقبال سال جدید خواهد فرستاد. جشن چهارشنبه سوری یکی از محبوب‌ترین جشن‌های ایران می باشد .
کلمه سور در زبان فارسی به معنای نور و روشنایی می باشد . سور را می توان نوعی سرخی دانست که هم اشاره به خود آتش داشته و هم اشاره به سرخ بودن صورت که نشانه سلامتی و آمادگی می باشد و فرض بر این است که پریدن از روی آتش سلامتی به همراه می آورد.
چهارشنبه سوری که به فستیوال آتش نیز معروف می باشد مقدمه ای برای نوروز می باشد و ورود بهار را نشان خواهد داد.به همین دلیل آتش بزرگی تا نزیک صبح روشن می ماند تا “خورشید را زنده نگه دارد”.
چهارشنبه سوری چه روزی می باشد؟
چهارشنبه سوری در غروب آخرین سه‌شنبه‌ی پیش از نوروز جشن سال نو باستانی ایران برگزار خواهد شد و تا پاسی از شب ادامه دارد. چهارشنبه سوری سال ۹۹ مصادف با روز سه‌شنبه در تاریخ ۲۶ اسفند می باشد.
آداب و رسوم چهارشنبه سوری
چهارشنبه سوری نیز مانند هر جشن دیگری از آداب و رسوم خاصی برخوردار است که آن را از دیگر جشن‌ها متمایز می‌کند.
مهم‌ترین بخش از آداب و رسوم چهارشنبه سوری آتش می باشد. آتش در فرهنگ باستانی ایران مقدس است و این اعتقاد وجود دارد که می‌تواند پلیدی‌ها را دور کند و پاکی را به ارمغان آورد.
یکی از این رسم ها آتش های کوچیکی است که مردم برپا میکنند و از روی آن به نوبت پرش می کنند و همچنین شعری را زیر لب زمزمه میکنند.
مضمون این شعر که به شعر چهارشنبه سوری معروف می باشد:
زردی من از تو
سرخی تو از من
غم برو شادی بیا
محنت برو روزی بیا
ای شب چهارشنبه
ای کلیه جاردنده
بده مراد بنده
آیین های دیگری نیز وجود دارد و در مناطق مختلف ایران متفاوت است که چند مورد را برای شما گردآوری کرده ایم.
کوزه شکنی
شکستن کوزه یکی از رسم‌های در چهارشنبه سوری می باشد که پس از پریدن از روی آتش، کوزه را می‌شکنند. این اعتقاد وجود داشته که با شکستن کوزه، بدشانسی و بدبختی اهالی آن خانه از بین می‌رود. با این حال، شکستن کوزه با تفاوت‌هایی نیز همراه می باشد؛ به این ترتیب که مثلا درشهر تهران چند سکه در کوزه می انداختن و آن را از روی پشت بام به کوچه پرت می کردند. تا آن زمان که یک نقاره‌خانه در میدان ارگ تهران وجود داشت، برخی افراد به آنجا می‌رفتند و کوزه‌‌ای نو را از بالای سر در نقاره‌خانه به پایین می‌انداختند تا قضا و بلا از خود و خانواده خود دور شود.
و یا در خراسان داخل کوزه مقداری زغال، نمک و سکه می ریختند و بعد از آن هر عضو خانواده با گرداندن کوزه به دور سر خود، هرگونه بدی و اتفاق بد را به کوزه منتقل کرده و آن را از بام خانه به کوچه پرتاب می‌کردند. در اراک و آشتیان دانه‌های جو در کوزه گذاشته می‌شود.
این سنت از نظر بهداشتی هم مهم بود زیرا ظروف سفالین چون لعاب ندارند خیلی زود آلوده می شوند و با توجه به اینکه قابل شستن و پاک کردن نیستند، بنابراین باید از بین می رفتند. ایرانیان باور داشتند که ظرف سفالین بیش از یک سال نباید در خانه بماند که این موضوع ریشه‌ی بهداشتی بود.
مراسم قاشق زنی
در چهارشنبه سوری و در مراسم قاشق‌زنی، دختران و پسران جوان روی سر خود چادر می‌کشند تا شناخته نشوند و بعد در خانه هفت همسایه را می زدند و با قاشق به کاسه‌های درکه دست‌شان بود می زدند، صاحب‌خانه با شنیدن صدای قاشق‌زنی، به در خانه می رفت و کاسه‌های آنها را با آجیل، شیرینی، شکلات، نقل یا پول پر می کرد. طبق این سنت کسانی که از صاحب‌خانه‌ها چیزی بگیرند، حاجت‌روا می شدند
این سنت از باور زرتشتیان نشات گرفته است. در اوستا آمده است که پنج روز آخر سال تا روز پنجم فرودین اورمزد دوزخ را خالی می‌کند و ارواح رها می‌شوند. ارواح نیک در رستاخیز آخر سال به میان زندگان برمی‌گردند و به شکل افرادی که رویشان پوشیده شده، به خانه بازماندگان سر می‌زنند و زندگان برای یادبود و برکت به آنان هدیه‌ای می‌دهند. قاشق زنی در واقع استفاده‌ی ارواح از زبان بدن به جای زبان گفتار می باشد.
فال‌گوشی و گره‌گشایی
فال گوش نشینی، از دیگر رسم‌های چهارشنبه‌سوری می باشد که افراد، به ویژه دختران جوان، غروب شب چهارشنبه در سر گذر می‌ایستند و به صحبت رهگذران گوش می‌دهند و با تفسیر این سخنان به نتیجه نیت خود پی برده. به‌طوری که اگر صحبت شاد و خوبی بشنوند، به این معنی است که حاجت‌شان برآورده خواهد شد و با شنیدن سخنان تلخ و غم انگیز به این نتیجه می‌رسند که در سال نو به مراد و آرزوی خود نخواهند رسید!.
خوردن آجیل مشکل‌گشا
در گذشته بعد از پایان مراسم پریدن از روی آتش، اهل خانه دور هم جمع شده و آخرین دانه‌های نباتی مانند: تخمه هندوانه، تخمه کدو، پسته، فندق، بادام، شاهدانه،نخود، تخمه خربزه، آجیل شور، برگه هلو و زردآلو، قیسی، کشمش سبز، مویز گندم را که از زمستان باقی‌مانده بود، روی آتش بو داده و با نمک تبرک می‌کردند و میل می کردند. گذشتگان بر این باور بودند که هر کس از این معجون بخورد، نسبت به افراد دیگر مهربان‌تر خواهد شد و کینه از وی دور خواهد شد. که از نظر پزشکی هم این مواد از ویتامین زیادی برخوردار هستنن و از افسردگی جلوگیری می کنند.
شال اندازی
این رسم به این شکل می باشد که جوانان با گره‌زدن چندین دستمال حریر و ابریشمی به یکدیگر، طناب رنگی بلندی درست کرده و بعد یک سر این طناب پارچه‌ای را از روزنه دودکش به داخل خانه همسایه‌ها می‌انداختند و با چند سرفه بلند حضورشان را به صاحب‌خانه اعلام می‌کردند. صاحب‌خانه با دیدن این طناب رنگی، هدیه چهارشنبه سوری که از قبل آماده کرده بود، در گوشه شال می‌ریزد و آن را گره می‌زند و با یک تکان ملایم به صاحب شال می گفت که شال را بالا بکشد.
نکته جالب این است که این هدیه حکم فال را هم برای صاحب شال داشته؛ به این معنا که نان نشانه نعمت بود، شیرینی به معنی شادی و شیرین‌کامی، انار اشاره به برکت و تعداد زیاد فرزندان بود. و همچنین فندق و بادام را به استقامت در برابر مشکلات، گردو را نشانه طول عمر، سکه نقره را نماد سپیدبختی یا نیت خواستگاری، کشمش را نمادی از پربارانی سال نو و… تعبیر می نمودند. ولی اکنون به ندرت این رسم انجام می شود و دودکشها نیز مثل قدیم نمی باشد.
آب پاشی و آب بازی
در بعضی روستاهای ایران، مردم برای رفع آفت و بلا در غروب آخرین سه‌شنبه سال بدون اینکه با کسی صحبت کنند، جام یا کوزه خود را برمی‌داشتند و به‌طرف رودخانه، نهر یا چشمه رفته. پس از پرکردن کوزه با آب، به خانه برمی‌گشتند و آب را روی در و دیوار وسایل خانه پخش می کردند.
گاهی اوقات نیز در راه هر کسی را که می‌دیدند، از آب کوزه به او می‌پاشیدند تا سال نو را در سلامتی و شادی به سر ببرد. برخی هم وارد چشمه یا رود می‌شدند و با چوب‌دستی آب را به افراد حاضر در کنار چشمه یا رود می‌ریختند تا آنها متبرک شوند.
چهارشنبه سوری در مناطق مختلف ایران
گیلان
گیلانی ها در شب چهارشنبه اسپند دود کرده و کندر، شمع روشن میکنند و گلاب به‌صورت خود می زنند. و آتش بازی هم مانند دیگر شهر ها رواج دارد؛ گیلانی‌ها صبح چهارشنبه خاکستر آتش را پای درخت‌ها می‌ریزند تا درختان بارور شوند.
مناطق مختلف استان گیلان چهارشنبه سوری را به‌شکل‌های گوناگونی برگزار میکنند. در گذشته این مراسم با شلیک تیر و ترقه همراه بوده و گاهی اوقات یکی از اهالی با تبر به‌طرف درختی می‌رفت که بار نمی‌داد و وقتی دیگران ضمانت می‌کردند که سال بعد بار دهد، شخصی که تبر به دست بود منصرف می‌شد.
در منطقه ماسال و تالش چارشنبه سوری را «کولی کولی چارشنبه» می‌نامند و پشته‌های کاه را به‌طرف قبله گذاشته و آنها را هنگام غروب آفتاب به آتش می‌کشند و از روی آن می‌پرند. عده‌ای هم با تفنگ شلیک می کنند و سپس سر سفره شامی جمع می‌شوند که در آن هفت نوع خورش و خوردنی چیده خواهد شد.
در بندر انزلی هنگام پریدن از روی آتش شعری زمزمه می کنند:
گول گول چارشنبه، به حق پنشنبه، نکبت بشه، شوکت بیه، زردی بشه، سرخی بیه
زنجان
آتش بازی، شلیک تفنگ، و… از سنت‌های مردم زنجان در چهارشنبه سوری بود. مردم این منطقه در گذشته تمامی چهارشنبه‌های ماه اسفند را جشن می گرفتند. طبق رسم، مردم در چهارشنبه اول اسفند، به بالای پشت‌بام رفته و عدس، گندم یا نخود را به نشانه ی برکت جلوی ناودان‌ها می‌ریختند. در نهایت اعضای خانواده دور سفره‌ای از میوه و هفت‌مغز جمع شده و شب خوشی را سپری می‌کردند.
پس از روشن‌کردن آتش در کوچه‌ها یا پشت‌بام خانه ها، جوانان هنگام پریدن از روی آن می‌خوانند:
آتیل ماتیل چرشنبه، آینا تکین بختیم آچیل چرشنبه
تبریز
از آئین‌های معمول تبریز آتش بازی و گره گشایی می باشد. یکی از کارهای مخصوص تبریزی‌ها پریدن از روی آب روان در صبح چهارشنبه بوده. در این هنگام و یا در زمان پریدن از آتش جمله «آتیل ماتیل چرشنبه بختیم آچیل چرشنبه» را می‌گفتند.
یکی دیگر از رسوم تبریزی‌ها، آب پاشی از بام خانه روی سر عابرین بوده است. این رسم یادگار دوران ساسانی می باشد
لرستان
یکی از رسومی که مخصوص لرستان است برپایی آتش در ارتفاعات می باشد. در نهایت مردم این آتش را از کوه به پایین می‌غلتانند.
البرز
در گویش اصیل البرزی چهارشنبه سوری به “کل چارشنبک” معروف بوده که “چهارشنبه بی اهمیت” ترجمه می‌شود و وجه تسمیه این نامگذاری برای چهارشنبه پایان سال به این معنی است که ۵ روز پایان هرسال از هر نوع کاری دست کشیده و صرفا به جشن و پایکوبی می‌پرداختند و کسب و کارها در ۵ روز پایانی سال تعطیل می شود.
خوزستان
یکی از رسوم خوزستانی ها در غروب آخرین سه‌شنبه سال در خوزستان رسم بود که مردم برای جمع‌آوری بوته گیاهان خشک به صحرا رفته و مانند دیگر شهرها آتش درست می‌کردند تا از روی آن بپرند و در داخل آتش اسپند نمک نیز می‌ریزند. همچنین آنها در حال پریدن از روی آتش با صدای بلند می‌گفتند:
زردی من از تو، سرخی تو از من
غذاهای چهارشنبه سوری
در این شب غذاهای خوشمزه ای طبخ می شود . یکی از محبوب‌ترین این غذاها ماهی دودی و پلو می باشد. همچنین دلمه‌ی برگ مو نیز مخصوص چهارشنبه سوری می باشد. یکی از رنگی ترین غذاهای این شب مرصع پلو می باشد. این غذا با خلال نارنج یا پرتقال یا حتی هویج، کشمش، زرشک، خلال بادام، خلال پسته، خرما و مربای آلبالو تزئین شده و در سفره دل هر کسی را می برد. همچنین آش یکی از همیشگی‌های سفره‌ی این شب می باشد.
- آش ابودردا که همانند آش رشته معمولی می باشد و هفت نوع حبوبات در آن است.
- گیلک‌ها هم برای چهارشنبه سوری خورش ترشه تره درست می کنند و آن را با کته و ماست نوش جان میکنند.
- در مازندران انواع آش‌ها نظیر آش هفت ترشی پخت می شود و در آن از هفت نوع ترشی، سبزی و حبوبات استفاده می شود.
- در بخش‌هایی از استان خراسان چهار نوع پلو یعنی رشته پلو، زرشک پلو، عدس پلو و ماش پلو پخت می شود و بین اقوام و فقرا تقسیم میکنند.
- یکی از خوراکی‌های خوشمزه چهارشنبه سوری زنجان در شب چهارشنبه سوری، «شش‌انداز» است كه از ترکیب شدن شیره انگور، روغن، پیاز، خرما، گردو، كشمش و تخم‌مرغ تهیه شده و در کنار آن زعفران پلو یا رشته پلو پخت می‌شود.
به این مطلب امتیاز دهید
آیا این مطلب برای شما مفید بود؟
*** نظر شما برای ما بسیار اهمیت دارد ***
